Otyłość i towarzyszące jej dolegliwości zalicza się do kręgu tak zwanych chorób cywilizacyjnych. Nieleczona może prowadzić do poważnych schorzeń, w tym takich o podłożu nowotworowym. Wiele osób zastanawia się, jak sobie radzić z otyłością, by w zdrowy sposób odzyskać sprawność oraz dobre samopoczucie. Na szczęście, dzięki modyfikacji pewnych nawyków można skutecznie walczyć z jej skutkami.
Otyłość pierwotna a wtórna
Otyłość pierwotna (inaczej prosta, samoistna lub pokarmowa) diagnozowana jest w 90 proc. przypadków. U jej podstaw leży przedłużony w czasie dodatni bilans energetyczny. Mamy z nim do czynienia w sytuacji, gdy ilość energii dostarczanej do organizmu wraz z pożywieniem jest większa niż ilość energii wydatkowanej. „Nadwyżka” jest wówczas gromadzona w postaci tkanki tłuszczowej. Za taki stan rzeczy odpowiada nie jeden, ale wiele z reguły powiązanych ze sobą czynników, przede wszystkim środowiskowych, jak też genetycznych czy psychologicznych.
W rzadkich przypadkach (ok. 10 proc.) otyłość jest następstwem innych chorób czy zaburzeń, albo też efektem długotrwale przyjmowanych leków. Taki jej typ nazywamy otyłością wtórną. Powodują ją zaburzenia hormonalne (endokrynopatie), w tym m.in.: niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga, niedobór hormonu wzrostu, niedobór testosteronu, zespół policystycznych jajników albo insulinoma (wyspiak trzustki). Za otyłość wtórną mogą odpowiadać również uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego wywołane przez guzy, stany zapalne czy uszkodzenia mózgu. Związana jest ona także z zespołami uwarunkowanymi genetycznie np. Downa oraz Pradera-Williego.
Przybieraniu na wadze sprzyja wreszcie przyjmowanie leków: syntetycznych hormonów sterydowych, antydepresantów, niektórych leków zapobiegającym objawom alergii, padaczki, cukrzycy czy nawet arytmii.
Przyczyny otyłości – kto narażony jest na nadwagę?
Według Światowej Organizacji Zdrowia otyłość zaczyna się w momencie, gdy masa tłuszczowa ciała przekracza 30% masy ogólnej w przypadku kobiet i 25% w przypadku mężczyzn. Wpływ na sposób przybierania na wadze mają między innymi:
– uwarunkowania genetyczne,
– metabolizm,
– styl życia, w tym rodzaj podejmowanych aktywności fizycznych,
– nawyki żywieniowe,
– przyjmowane farmaceutyki,
– podatność na stres oraz sposób radzenia sobie z nim.
Powyższe punkty wskazują, że przyczyny otyłości mogą mieć różne podłoże i nie zawsze wiążą się z zaniedbaniem ze strony chorego. Celem osoby cierpiącej na otyłość oraz wspierających ją członków rodziny czy przyjaciół powinno być dążenie do wyeliminowania czynników, które są zależne od pacjenta. Są to np. nieprawidłowa dieta czy brak ruchu.
Przykre konsekwencje otyłości
Przekroczenie niebezpiecznej granicy na wadze wiąże się z podwyższonym niebezpieczeństwem schorzeń, takich jak cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, insulinooporność, zaburzenia hormonalne, żylaki, nowotwory, zmiany zwyrodnieniowe stawów, refluks czy też kamica żółciowa. Uznaje się, że wraz ze wzrostem dopuszczalnej wagi (według wskaźnika BMI), wzrasta też ryzyko przedwczesnego zgonu. Konsekwencje otyłości mogą mieć także podłoże psychologiczne, ponieważ brak akceptacji własnego ciała oraz pewne wykluczenie społeczne może prowadzić do poważnych stanów depresyjnych. W przypadku dzieci nadwaga może hamować prawidłowy rozwój układu kostnego, a także przyczyniać się do pogłębiana wad postawy.
Leczenie otyłości, czyli gdzie szukać pomocy?
Otyłość uznaje się za chorobę postępującą, a jej leczenie jest długotrwałe i wymaga dużego zaangażowania ze strony pacjenta. Najważniejszy krok to opracowanie odpowiednio zbilansowanej diety o obniżonym bilansie energetycznym, w czym pomóc może profesjonalny dietetyk lub lekarz. Redukcja kalorii nie powinna być drastyczna, ale dopasowana do sytuacji danej osoby. Posiłki powinny być spożywane w niewielkich porcjach, ale za to częściej, na przykład 5 razy dziennie. Należy pić dużo wody oraz nie pozwalać na tak zwane skoki insulinowe, spowodowane długimi okresami głodu, a następnie przejadaniem się. Ważna okazuje się również aktywność fizyczna, która wykonywana regularnie szybko przynosi efekty.
Jak sobie radzić z otyłością, gdy powyższe zmiany nie przynoszą efektu? Jeśli problem jest poważny, warto rozważyć ścieżkę medyczną. Współcześnie stosuje się różnego rodzaju środki farmakologiczne, a także prowadzi interwencje chirurgiczne w postaci operacji zmniejszenia żołądka czy założenia by-passu. To ostateczne rozwiązania, które nie rozwiązują problemu całkowicie, ponieważ zawsze należy równolegle wprowadzić zmiany w stylu życia.
