Kwas foliowy (witamina B9), naturalnie występujący w postaci folianów, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Warunkuje wiele procesów w nim zachodzących, dlatego trzeba zadbać o prawidłowy jego poziom. Ze względu na ograniczoną możliwość syntezy powinien być dostarczany wraz z pożywieniem lub suplementowany. Warto mieć jednak świadomość, że szkodliwy jest nie tylko niedobór kwasu foliowego, ale też nadmiar. Jakie są skutki uboczne nadmiaru kwasu foliowego? Czym grozi niedobór folianów? Odpowiadamy!
Kwas foliowy – zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie organizmu na kwas foliowy jest różne dla poszczególnych grup wiekowych. Norma kwasu foliowego w zależności od wieku przedstawia się następująco [1,2]:
- dzieci 1-9 lat – 0,07-0,105 mg/dziennie,
- dziewczęta 10-18 lat – 0,19-0,22 mg/dziennie,
- chłopcy 10-18 lat – 0,20-0,24 mg/dziennie,
- kobiety 19-60 lat – 0,29 mg/dziennie,
- kobiety powyżej 60 lat – 0,32 mg/dziennie,
- kobiety w ciąży – 0,45 mg/dziennie,
- kobiety karmiące – 0,53 mg/dziennie,
- mężczyźni 19-60 lat – 0,30 mg/dziennie,
- mężczyźni powyżej 60 lat – 0,34 mg/dziennie.
Jak widać, największe zapotrzebowane na kwas foliowy wykazują kobiety w ciąży i karmiące, dlatego w tym szczególnym okresie trzeba szczególnie zadbać o podaż tego składnika.
Skutki uboczne niedoboru kwasu foliowego
Kwas foliowy odgrywa istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Jest jednym ze składników biorących udział w syntezie kluczowych dla organizmu neurotransmiterów takich jak noradrenalina i dopamina [2]. Czasem jednak bywa dostarczany w niewystarczających ilościach, a niedobór tej witaminy może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Najczęstsze to zaburzenia ze strony układu nerwowego, np. depresja, padaczka, psychoza czy demencja.
Do przyczyn niedoboru kwasu foliowego zalicza się przede wszystkim niewłaściwą dietę ubogą w foliany, zwiększone zapotrzebowanie związane z ciążą i laktacją, zaburzone wchłanianie oraz metabolizm folianów, a także przyjmowanie niektórych leków na stałe (np. leków przeciwbólowych czy środków antykoncepcyjnych) [2,3].
Niedobór kwasu foliowego – objawy neurologiczne
Niedostateczny poziom kwasu foliowego organizm manifestuje szeregiem niepożądanych objawów, które trudno przeoczyć. Konsekwencją niedoboru kwasu foliowego są objawy neurologiczne. Do najbardziej typowych zalicza się takie symptomy jak [4]:
- zmęczenie,
- trudność z koncentracją,
- osłabienie,
- drażliwość,
- bóle głowy,
- kołatanie serca,
- duszności,
- zaburzenia mowy i widzenia,
- parastezje (mrowienie i drętwienie kończyn),
- niestabilność chodu,
- zaburzenia pamięci.
Inne objawy niedoboru kwasu foliowego
Oprócz symptomów typowo neurologicznych zaobserwować można także inne skutki uboczne niedoboru kwasu foliowego. Należą do nich takie objawy jak [2,4]:
- owrzodzenia języka i błony śluzowej jamy ustnej,
- objawy żołądkowo-jelitowe,
- przebarwienia płytki paznokciowej.
Długotrwały niedobór kwasu foliowego może prowadzić do rozwoju wielu chorób.
Skutki uboczne nadmiaru kwasu foliowego
Często mówi się o tym, że niedobór kwasu foliowego prowadzi do wielu chorób. A warto mieć świadomość, że nadmiar tego składnika w organizmie również jest szkodliwy dla zdrowia. Trzeba jednak podkreślić, że trudno jest przedawkować kwas foliowy wraz z dietą – raczej jest to niemożliwe. Nadmierne spożycie i za wysoki poziom tego składnika w organizmie obserwuje się głównie w przypadkach niekontrolowanego suplementowania diety preparatami zawierającymi kwas foliowy [5,6].
Nadmiar kwasu foliowego – objawy
Objawy nadmiaru kwasu foliowego, podobnie zresztą jak objawy niedoboru, są łatwe do wychwycenia, jednak są mało charakterystyczne, zatem w pierwszym momencie może być trudno powiązać je właśnie ze zbyt wysokim poziomem tego składnika w organizmie. W wyniku przedawkowania kwasu foliowego mogą pojawić się takie objawy jak [5]:
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
- bezsenność,
- rozdrażnienie,
- reakcje alergiczne,
- stany depresyjne.
Suplementacja kwasem foliowym – co warto wiedzieć?
Wiesz już, jaka jest norma kwasu foliowego. Najłatwiej spełnić ją, dostarczając organizmowi produkty bogate w kwas foliowy. Zapewne więc ciekawi Cię, jakie produkty mają najwięcej tego składnika? Wśród nich znajdują się przede wszystkim warzywa liściaste, warzywa strączkowe i podroby. Dużo kwasu foliowego jest także w cytrusach, w tym głównie w pomarańczach, ale też w orzechach, burakach, jajkach, drożdżach i pełnych ziarnach zbóż [7].
Zdrowa, odpowiednio zbilansowana dieta powinna zatem w zupełności wystarczyć, aby pokryć zapotrzebowanie na kwas foliowy u człowieka. Jedynym okresem, kiedy wskazana jest suplementacja, jest ciąża. Przyjmować kwas foliowy w tabletkach powinny również matki karmiące. Przed wdrożeniem suplementacji kwasem foliowym warto jednak wcześniej omówić ten temat z lekarzem ginekologiem.
Bibliografia:
- Sikorska-Zimny K., Występowanie oraz wpływ kwasu foliowego na organizm ludzki, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2013, 4: 496-501.
- Gaszyńska J., Kwas foliowy – rola i zasadność suplementacji u różnych grup pacjentów, Poznań, 2018.
- Cieślik E., Kościej A., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2012,; 93(1):1–7.
- Folate, National Institutes of Health Office Dietary Supplements (online): https://ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/#disc (dostęp: 2021:06.29).
- Jarosz M., Błuchak- -Jachymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. PZWL Warszawa 2008; 210-214.
- Sikorska-Zimny K., Występowanie oraz wpływ kwasu foliowego na organizm ludzki, Bromat. Chem. Toksykol. – XLVI, 2013, 4, str. 496–501.
- Cieślik E., Kościej A., Kwas foliowy – występowanie i znaczenie, Probl Hig Epidemiol 2012, 93(1): 1-7.
