Witamina A należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które organizm magazynuje w wątrobie i tkance tłuszczowej. Jej niedobory mogą być bardzo groźne - na szczęście u mieszkańców państw wysoko rozwiniętych występują one stosunkowo rzadko i zazwyczaj dotyczą osób z przewlekłymi chorobami układu pokarmowego. Dowiedz się więcej o przyczynach i skutkach niedoboru witaminy A!
Niedobór witaminy A - pierwotny czy wtórny?
Pierwotny niedobór witaminy A wynika z nieprawidłowej diety, ubogiej w witaminę A i karotenoidy. To poważny problem zdrowotny głównie na terenach Afryki i Azji Południowo-Wschodniej, gdzie sytuacja ekonomiczna sprawia, że na niedobór witaminy A narażone są nawet najmłodsze dzieci.
W Polsce o wiele częściej wspomina się wtórnym niedoborze witaminy A. Jego przyczyną są schorzenia, które upośledzają prawidłowe wchłanianie, metabolizowanie i magazynowanie witaminy A w organizmie. Chore osoby, pomimo prowadzenia zdrowej i zbilansowanej diety, zagrożone są hipowitaminozą lub całkowitą awitaminozą. Wśród schorzeń predysponujących do wtórnego niedoboru witaminy A wymienia się:
- mukowiscydozę;
- celiakię;
- choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- wady strukturalne w obrębie przewodu pokarmowego, włączając częściową resekcję jelita cienkiego i operację bariatryczną;
- choroby trzustki, w tym przewlekłe zapalenie i nowotwór tego narządu;
- marskość wątroby;
- infekcje układu pokarmowego, zwłaszcza pasożytnicze.
Jakie są objawy niedoboru witaminy A?
Niedobór witaminy A stwierdza się, gdy stężenie retinolu w surowicy krwi spada poniżej 0,7 μmol/L. Spadek poniżej 0,35 μmol/L uważa się za ciężki niedobór, który może stanowić ryzyko trwałego uszkodzenia zdrowia.
Objawy niedoboru witaminy A dotykają głównie narządu wzroku. Jednym z najwcześniejszych symptomów jest nyktalopia, czyli ślepota zmierzchowa, w przebiegu której występuje zaburzenie widzenia w warunkach słabego oświetlenia. Do schorzeń ocznych spowodowanych niedoborem witaminy A należy również:
- kseroza (suchość) spojówki i rogówki;
- plamki Bitota na powierzchni spojówek;
- owrzodzenie rogówki;
- bliznowacenie rogówki.
Witamina A bierze udział w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania skóry i jej wytworów - włosów i paznokci. Do charakterystycznych objawów niedoboru witaminy A należy hiperkeratoza, czyli nadmierne rogowacenie naskórka. Skóra na całym ciele staje się szorstka i nieprzyjemnie wysuszona, a towarzyszy temu nadmierne wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci.
Od prawidłowego poziomu witaminy A w organizmie uzależnione jest też funkcjonowanie układu odpornościowego. W licznych badaniach naukowych dowiedziono, że niedobór tej witaminy zwiększa ryzyko zachorowania na liczne choroby zakaźne. Dodatkowo, u dzieci niedobór witaminy A może powodować zaburzenia wzrostu i rozwoju, zwłaszcza, gdy towarzyszą mu niedobory innych witamin i minerałów.
Skutki długotrwałego niedoboru witaminy A
W wyniku niedoboru witaminy A uszkodzenie wzroku powoli postępuje. O ile w początkowym stadium zmiany te są na ogół odwracalne, tak ciągła suchość i owrzodzenia rogówki prowadzą do jej rozmiękania. Ślepota, będąca skutkiem niedoboru witaminy A, jest obecnie rzadko spotykana w krajach wysoko rozwiniętych, jednak jest to powikłanie nieodwracalne.
Poważnym problemem jest także niedobór witaminy A u dzieci. Statystyki wskazują, że braki tej witaminy bezpośrednio korelują ze zwiększoną śmiertelnością. Jest to związane zarówno z większą podatnością na infekcje, jak i zaburzeniem funkcjonowania całego organizmu. Szacuje się, że niedobór witaminy A zwiększa ryzyko śmierci dziecka w przebiegu biegunki infekcyjnej prawie o 24%!
Suplementacja witaminy A - co warto wiedzieć?
Nie każdemu poleca się profilaktyczną suplementację witaminy A i innych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. U zdrowych osób zrównoważona dieta w pełni zaspokaja zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę. Warto mieć na uwadze, że jej nadmiar (czyli hiperwitaminoza) również niesie za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Suplementacja witaminy A powinna odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza prowadzącego, który dobierze optymalną dawkę dostosowaną do wieku, wagi oraz stanu zdrowia chorej osoby.
Ważne, by suplementy witaminowe były bezpieczne, a ich forma była dostosowana do wieku przyjmującej je osoby. Małym dzieciom, u których może być problem z połykaniem, szczególnie polecamy DEKAs Plus Płyn doustny 60 ml. Z kolei starsze dzieci, młodzież i dorośli mogą suplementować witaminy ADEK w formie tabletek do żucia DEKAs Plus lub żelowych kapsułek DEKAs Plus.
Bibliografia:
- West, K. P. Vitamin A Deficiency Disorders in Children and Women. Food and Nutrition Bulletin, 24, S78–S90.
- Elina Manusevich Wiseman, Shimrit Bar-El Dadon, Ram Reifen The vicious cycle of vitamin a deficiency: A review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 57:17, 3703-3714,
- Gilbert, Clare. The eye signs of vitamin A deficiency. Community eye health vol. 26,84 (2013): 66-7.
